Het Verdun van de polder

Een polder bij Almere, gevuld met tientallen witte kruizen in wildverband. Ik staar naar een foto van een protest tegen de dood in de Oostvaardersplassen. Het beeld doet me denken aan de eindeloze zee van witte gedenkstenen op de velden rond Verdun; strak in het gelid, een kunstmatige en wiskundige schoonheid, symbool voor de zinloze loopgraafdoden van de Eerste Wereldoorlog. Prachtige toneelstukken, boeken en films leren ons lessen over de waanzin van die oorlog. Ik vraag me af of de actievoerders bewust deze referentie hebben gecreëerd.

Een paar jaar geleden zag ik De Nieuwe Wildernis, die bioscoopfilm over de Oostvaardersplassen. In ‘on-Nederlandse’ beelden werd een rauwe en ongerepte natuur getoond. Het leek soms een BBC-documentaire over de Serengeti in Tanzania; grote kuddes wilde paarden en koeien, edelherten, die over de uitgestrekte poldergraslanden struinen. Kleine en grote drama’s in het leven van de knuffelbare grote grazers werden ons gepresenteerd. Verhalen over leven en dood. The circle of life, die de natuur zo mooi maakt en zo oprecht. Die authentieke natuur werd als kunstmatig dramatisch verhaal verpakt en werd daardoor sentimenteel mooi, bijna kitsch.

Naast creatief schrijver en speculatief ontwerper ben ik ook boswachter. Nu ja… een boswachter zonder bos… ik heb in ieder geval de bosbouwopleiding gedaan. Op die opleiding schreef ik ooit een provocatief essay pro jacht: door het ontbreken van de natuurlijke toppredatoren in Nederland moest de mens met een jachtgeweer die noodzakelijke en natuurlijke rol in het ecologisch systeem overnemen, schreef ik. Prompt mocht ik op het kantoortje van de decaan verschijnen – een stereotypische man met kabouterbaard, rond ziekenfondsbrilletje en wollen sokken. Ik mocht aan hem uitleggen waarom ik überhaupt de bosbouwopleiding wilde volgen; als ik eigenlijk de dieren in dat bos dood wilde schieten, dat was de subtekst. Het doden van dieren ligt gevoelig.

Over het natuurbeheer en het lot van de grote grazers in de Oostvaardersplassen heb ik een duidelijke mening, eentje die hard is en voortkomt uit mijn tijdens de bosbouwopleiding opgedane opvattingen over wat natuur is. Mijn mening over creperen of preventief afknallen maakt in dezen echter geen bal uit.

Sinds ik die ene foto gezien heb, heeft mijn associatieve brein een extra laag over dit natuurgebied gelegd: vroeg of laat verandert een groot deel van de kuddes wilde koeien, paarden en herten in zo een wit kruis in de polder bij Almere. Als ik die grote grazers zie, dan zie ik nu ook witte kruizen. Die ene foto raakt me meer dan de foto van het aangevreten karkas van een wild konikpaard, of een film met dravende kuddes op onze polderserengeti. Het is de symboliek, de abstractie en de door mij geziene verwijzing, het is een groter verhaal dan het doden van een individu, mens of dier. Ik ben benieuwd naar de toneelstukken, boeken en films die daarover gemaakt gaan worden. Het Verdun van de polder, een film over waanzin in de nieuwe wildernis van Nederland.