Wat het betekent
Rob de Graaf
28 april 2017
Stel: je hebt iets gemaakt, iets waarvan je hoopt dat het mooi is – iets met woorden of kleuren of bewegingen… Dan kan het gebeuren dat iemand op je afkomt en je vraagt: “Wat betekent het? Wat wil je ermee zeggen?” En daarmee begint de ellende. Je zou verstandig moeten zijn, je zou moeten wijzen op wat je gedaan hebt en zeggen: “Kijk – dit. Dit wilde ik zeggen. Wat het is, dat is wat het betekent.”
Maar vaak ben je zo verstandig niet. Je denkt toch dat je een echt antwoord moet geven, je slaat aan het uitleggen en je hoort jezelf allerlei oppervlakkigs beweren over vormen en gedachten, over traditie en vernieuwing, over harmonie en variatie en over hoe de mensen zijn… En terwijl je praat, smelt het ijs waarop je staat weg. Wat zeg je nu eigenlijk? Raakt dit de onbenoembare essentie van wat je hebt willen doen? Ken je nog iets anders dan open deuren? De meeste mensen, ook als ze zich met kunst bezighouden, hebben nu eenmaal niet van die scherpe en bijzondere inzichten. Wie schrijft, schildert, zingt of professioneel moppen tapt, is geen wijsgeer, geen socioloog, geen politicus en meestal ook geen bijzonder groot denker. Maar hij of zij kán wel iets…
Als je iets maakt, dan is het deel van de werkelijkheid. En dus heeft het invloed op die werkelijkheid, verandert het die werkelijkheid. Wie iets maakt, stelt wat al bestaat ter discussie: “Jullie dachten dat een lied zo en zo klonk, maar luister: zó kan het ook….” “Jij dacht misschien dat je weet hoe je een tekening maakt – maar kijk: zó kan je ook de werkelijkheid weergeven…” “We dachten dat liefde zo verwoord werd en er zo uitzag – maar zie daar hoe het óók kan…” Kunst is altijd commentaar, is altijd kritisch, stelt altijd vragen. En kan daardoor nieuwsgierige mensen veel plezier geven. Kunst is altijd veronderstelling en nooit antwoord, kunst kan deuren openen, maar wijst nooit de weg.
“Wat bedoel je? Wat wil je ermee zeggen?”
Voor mij is het een goed teken als degene aan wie die vraag wordt gesteld een beetje bedremmeld zwijgt. Vele vragen zijn er en nog meer mogelijke antwoorden – en alles blijft in de lucht hangen, alles blijft in beweging. Juist de omweg is de essentie, juist de meerduidigheid prikkelt, juist de mogelijkheid die een kunstdaad biedt om in allerlei richtingen te denken vormt een essentiële kwaliteit.
“Wat betekent het? Wat wil je ermee zeggen?”
Als die vraag wordt gesteld, geef dan een vraag als antwoord: “Wat zou het voor jou kunnen betekenen? Wat wil jij zeggen nadat je dit hebt ondergaan?”
Kunst is vluchtig, kunst is eeuwig. Voor mij is kunst niet een woord – niet ‘ja’ of ‘nee’ of ‘zo zit het’ – maar eerder een leesteken. Kunst, dat zijn drie puntjes achter de zin. Kunst, dat is het vraagteken.
“Wat bedoel je?”
Ik bedoel dat we de lege ruimte iedere dag weer met iets proberen te vullen – een woord, een gedachte, een beeld, een beweging – omdat leegte zo onverdraaglijk is als de dood.
Maar vaak ben je zo verstandig niet. Je denkt toch dat je een echt antwoord moet geven, je slaat aan het uitleggen en je hoort jezelf allerlei oppervlakkigs beweren over vormen en gedachten, over traditie en vernieuwing, over harmonie en variatie en over hoe de mensen zijn… En terwijl je praat, smelt het ijs waarop je staat weg. Wat zeg je nu eigenlijk? Raakt dit de onbenoembare essentie van wat je hebt willen doen? Ken je nog iets anders dan open deuren? De meeste mensen, ook als ze zich met kunst bezighouden, hebben nu eenmaal niet van die scherpe en bijzondere inzichten. Wie schrijft, schildert, zingt of professioneel moppen tapt, is geen wijsgeer, geen socioloog, geen politicus en meestal ook geen bijzonder groot denker. Maar hij of zij kán wel iets…
Als je iets maakt, dan is het deel van de werkelijkheid. En dus heeft het invloed op die werkelijkheid, verandert het die werkelijkheid. Wie iets maakt, stelt wat al bestaat ter discussie: “Jullie dachten dat een lied zo en zo klonk, maar luister: zó kan het ook….” “Jij dacht misschien dat je weet hoe je een tekening maakt – maar kijk: zó kan je ook de werkelijkheid weergeven…” “We dachten dat liefde zo verwoord werd en er zo uitzag – maar zie daar hoe het óók kan…” Kunst is altijd commentaar, is altijd kritisch, stelt altijd vragen. En kan daardoor nieuwsgierige mensen veel plezier geven. Kunst is altijd veronderstelling en nooit antwoord, kunst kan deuren openen, maar wijst nooit de weg.
“Wat bedoel je? Wat wil je ermee zeggen?”
Voor mij is het een goed teken als degene aan wie die vraag wordt gesteld een beetje bedremmeld zwijgt. Vele vragen zijn er en nog meer mogelijke antwoorden – en alles blijft in de lucht hangen, alles blijft in beweging. Juist de omweg is de essentie, juist de meerduidigheid prikkelt, juist de mogelijkheid die een kunstdaad biedt om in allerlei richtingen te denken vormt een essentiële kwaliteit.
“Wat betekent het? Wat wil je ermee zeggen?”
Als die vraag wordt gesteld, geef dan een vraag als antwoord: “Wat zou het voor jou kunnen betekenen? Wat wil jij zeggen nadat je dit hebt ondergaan?”
Kunst is vluchtig, kunst is eeuwig. Voor mij is kunst niet een woord – niet ‘ja’ of ‘nee’ of ‘zo zit het’ – maar eerder een leesteken. Kunst, dat zijn drie puntjes achter de zin. Kunst, dat is het vraagteken.
“Wat bedoel je?”
Ik bedoel dat we de lege ruimte iedere dag weer met iets proberen te vullen – een woord, een gedachte, een beeld, een beweging – omdat leegte zo onverdraaglijk is als de dood.
Rob de Graaf
Rob de Graaf schrijft toneelsteksten.
eerlijk DELEN
28 april 2017
