Nietsdoen is het moeilijkst

Een blauwe maandag studeerde ik geschiedenis aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Dat was nadat ik was gestopt met mijn studie Nederlands. En voordat ik begon aan de Toneelacademie in Maastricht. Daarna ben ik nog receptionist bij de bakkersopleiding geweest, had ik een paar oprispingen als acteur, werd ik adviseur betalen-sparen-lenen bij de ABN Amro en vooralsnog ben ik toneelschrijver. Alleen met omwegen bereik je het doel. En eerlijk gezegd heb ik geen idee of ik dat doel al bereikt heb. Of ooit zal bereiken. Misschien doet dat er ook niet toe, zolang je maar in beweging bent.

Hoe dan ook, ik studeerde geschiedenis. De professor die de werkgroep Oudheid leidde, was nogal van de discipline. Ik toen nog niet echt. De hoogromantische achttienjarige die toen in mijn huid leefde, was van de nacht, de ervaring, de inspiratie. “Inspiratie!” schamperde mijn professor, “Ha! Van het Latijnse inspirare, wat inademen of inblazen betekent. Het geloof dat er een goddelijke kracht is, een muze, die op je schouder zit en je het verlossende idee inblaast. Absurd! Je moet werken. Zweten. Schaven. Maken. Handen uit de mouwen! Discipline!” De werkgroep, die iedere vrijdagochtend om half negen begon, heb ik – net als de studie geschiedenis – niet lang volgehouden. Wel heb ik het begin gemaakt van een indrukwekkende studieschuld die ik tot op de dag van vandaag aan het afbetalen ben. En ik heb de professor, met zijn mond vol van discipline, toch gelijk moeten geven. Mijn hoogromantische velletje heb ik afgelegd.

En toch…

Ik ben ervan overtuigd dat er wel zoiets bestaat als inspiratie. Niet dat Euterpe, Melpomone of Terpsichore klaar zitten om het vuur aan te blazen van de uitverkoren kunstenaar, maar wel dat er zoiets ongrijpbaars is als het ontstaan van een idee. Want natuurlijk: discipline is van het grootste belang. Pas als je een idee uitwerkt, gaat het écht bestaan en voor iedere kunstvorm geldt het aloude cliché dat er vele malen meer transpiratie dan inspiratie voor nodig is. Maar je moet wel ergens beginnen. Of je dat nu inspiratie noemt, of een goddelijke vonk, of gewoon simpelweg een idee: je moet dat idee wel krijgen.

Maar waar komt dat idee vandaan?

Bij mij werkt dat nooit actief. Ik kan niet achter mijn bureau gaan zitten en denken, nou, hop, ik ga eens een goed idee verzinnen. Kom op, idee, waar ben je. Het is een ander proces. Vergelijk het met sterrenkijken met het blote oog. Soms, als je scherpstelt op een bepaalde ster, dan valt die weg. Precies in je blinde vlek. Pas als je er net langs kijkt, alsof hij je niet interesseert, alsof je eigenlijk ergens anders naar op zoek bent, dan fonkelt de stip helder licht in je blikveld. En zodra je hem weer in je blik probeert te vangen is hij weg. Het moment dat je er fanatiek naar zoekt, komt het niet.

Het moment dat je even niet oplet, springt het idee in je rug en begint het vorm te krijgen. Soms moet je, als je naar een idee zoekt, ruimte creëren tussen de vraag en de oplossing. Soms moet je, om iets te krijgen, het niets in. Maar nietsdoen is het moeilijkst. Het is contra-intuïtief. Daarom moet ik ook actief ‘niets’ inroosteren in mijn agenda, kruizen zetten, lummeltijd vrijmaken. Maar zo eenvoudig is het niet. Want net als een idee kan je ‘nietsdoen’ niet forceren. Het beste kan je dan ook nietsdoen door iets anders te doen. Omwegen verzinnen om je hoofd van de noodzaak een idee te vinden af te houden. En dan, als je er niet meer mee bezig bent, kan het zomaar gebeuren. De vonk. De inblazing. Het idee.

Wat is dat ‘iets anders om niets te doen’ dan? Dat kan voor iedereen iets anders zijn. Wandelen, sporten tot het licht wordt in je hoofd, ademhalingsoefeningen, de afwas, uitgebreid douchen, alles om je hoofd maar leeg te krijgen. Want dat heeft een idee nodig: leegte. En onderschat dat niet. Zeker in tijden van deadlines en stress: nietsdoen is het moeilijkst.