Muziek, of niet?
Hidde Roorda
30 november 2018
Ik ben de afgelopen tijd aan het nadenken over muziek. Niet de gebruikelijke vragen over welke muziek ik mooi vind, welke plaat ik nu weer ga kopen of in welke toonsoort ik mijn volgende nummer zal zetten.
Nee, ik vraag me steeds vaker af wat muziek nou eigenlijk is. Hoe komt het dat we de patronen herkennen waaruit muziek is opgebouwd, en kan je dat ook uitzetten? Zou je kunnen luisteren naar muziek en dan uitschakelen dat het muziek is? Er is een neurologische aandoening, totale amusie, waarbij mensen muziek niet herkennen als muziek. Het fascineert me om te beseffen dat er mensen zijn die hun schouders ophalen als je een cantate van Bach opzet, of die misschien zelfs wel de kamer uitlopen als je The Beatles draait. Ik raad iedereen aan Musicofilia van de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks te lezen als je er meer over wil weten.
Het overvalt me weleens als ik sta op te treden. De drummer telt af, de band zet in, en op de een of andere magische manier spelen we allemaal hetzelfde stuk. Maar ja, een stuk, wat is dat dan precies? Wanneer ben je begonnen en wanneer ben je klaar, en wie bepaalt dat eigenlijk? Het applaus? Waarom maakt niemand van de muzikanten de keuze om ineens iets totaal anders te gaan spelen of te stoppen? Waarom is de ene noot die ik speel een goede, en de andere een foute? Waarom mag ik dat niet zelf bepalen?
Er zijn, zeker sinds het begin van de twintigste eeuw, een heleboel muzikanten geweest die die grenzen hebben opgezocht. Een goed voorbeeld is het optreden van Frank Zappa in de Steve Allen Show in 1963 (even ter vergelijking: in dat jaar brachten The Beatles Please Please Me uit), waar hij het Amerikaanse publiek laat kennismaken met de muzikale eigenschappen van een fiets. Na wat geluiden gedemonstreerd te hebben gaat hij over tot een vrije improvisatie met de huisband, wat leidt tot wat veel mensen ‘piepknormuziek’ zouden noemen. Ik vraag me dan altijd af: vind ik dit nog muziek? Hoe ver kan je die grens oprekken?
Ik heb er nog steeds geen antwoord op en ik weet niet of ik het ooit ga vinden. Het zorgt er wel voor dat ik me bezighoud met het belangrijkste dat ik kan doen: luisteren. Niet alleen horen, maar echt luisteren. Wat hoor je? Is het muziek, en hoe komt het dat je het muziek vindt? Wat spreekt je er wel of niet in aan? Wat vindt de ander er goed of slecht aan? Sinds ik op zo’n bewuste manier ben gaan luisteren ben ik erachter gekomen dat ik steeds meer dingen muziek vind, en steeds minder snel een label ‘leuk’ of ‘stom’ zal plakken. Ik luister met aandacht naar alles en laat mijn mening even belangrijk zijn als die van een ander.
Nee, ik vraag me steeds vaker af wat muziek nou eigenlijk is. Hoe komt het dat we de patronen herkennen waaruit muziek is opgebouwd, en kan je dat ook uitzetten? Zou je kunnen luisteren naar muziek en dan uitschakelen dat het muziek is? Er is een neurologische aandoening, totale amusie, waarbij mensen muziek niet herkennen als muziek. Het fascineert me om te beseffen dat er mensen zijn die hun schouders ophalen als je een cantate van Bach opzet, of die misschien zelfs wel de kamer uitlopen als je The Beatles draait. Ik raad iedereen aan Musicofilia van de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks te lezen als je er meer over wil weten.
Het overvalt me weleens als ik sta op te treden. De drummer telt af, de band zet in, en op de een of andere magische manier spelen we allemaal hetzelfde stuk. Maar ja, een stuk, wat is dat dan precies? Wanneer ben je begonnen en wanneer ben je klaar, en wie bepaalt dat eigenlijk? Het applaus? Waarom maakt niemand van de muzikanten de keuze om ineens iets totaal anders te gaan spelen of te stoppen? Waarom is de ene noot die ik speel een goede, en de andere een foute? Waarom mag ik dat niet zelf bepalen?
Er zijn, zeker sinds het begin van de twintigste eeuw, een heleboel muzikanten geweest die die grenzen hebben opgezocht. Een goed voorbeeld is het optreden van Frank Zappa in de Steve Allen Show in 1963 (even ter vergelijking: in dat jaar brachten The Beatles Please Please Me uit), waar hij het Amerikaanse publiek laat kennismaken met de muzikale eigenschappen van een fiets. Na wat geluiden gedemonstreerd te hebben gaat hij over tot een vrije improvisatie met de huisband, wat leidt tot wat veel mensen ‘piepknormuziek’ zouden noemen. Ik vraag me dan altijd af: vind ik dit nog muziek? Hoe ver kan je die grens oprekken?
Ik heb er nog steeds geen antwoord op en ik weet niet of ik het ooit ga vinden. Het zorgt er wel voor dat ik me bezighoud met het belangrijkste dat ik kan doen: luisteren. Niet alleen horen, maar echt luisteren. Wat hoor je? Is het muziek, en hoe komt het dat je het muziek vindt? Wat spreekt je er wel of niet in aan? Wat vindt de ander er goed of slecht aan? Sinds ik op zo’n bewuste manier ben gaan luisteren ben ik erachter gekomen dat ik steeds meer dingen muziek vind, en steeds minder snel een label ‘leuk’ of ‘stom’ zal plakken. Ik luister met aandacht naar alles en laat mijn mening even belangrijk zijn als die van een ander.
eerlijk DELEN
30 november 2018
