KUNST

‘Wat is kunst?’, vroeg ik mezelf af.
Ik stond voor een middelbare-schoolklas en ik stelde de vraag hardop. ‘Wat is kunst?’
Er kwam geen antwoord. Ze staarden me afwachtend aan.
‘Iemand een idee?’ vroeg ik hoopvol.
Ze schudden hun hoofden. Nee, ze wisten het niet.
‘Kunst is een creatieve menselijke uiting,’ hoorde ik mezelf zeggen. ‘Waarin een bepaald gevoel, een mening of een gedachte wordt verwoord, bezongen of getoond.’
We zouden ons gaan wijden aan de dichtkunst, dit was de inleiding daarop.
‘En wel op een manier, zoals niemand het ooit eerder deed. Kunst is origineel,’ zei ik met achting.
‘Elk mens is origineel,’ zei er een.
‘Precies,’ zei ik. ‘Daarom kan ook iedereen kunst maken.’
‘Iedereen?’ vroegen ze wantrouwig.
‘Moet het dan niet goed zijn?’ vroeg een ander.
‘Vakmanschap,’ zei ik. ‘Het moet met vakmanschap gemaakt zijn. En dat is waarschijnlijk makkelijker als je een opleiding hebt gehad of veel ervaring hebt, maar het is geen voorwaarde. Jullie kunnen ook een gedicht schrijven dat mij intens raakt en dat mij een nieuwe visie op het leven geeft.’
Ze fronsten hun wenkbrauwen.
‘Wat is eigenlijk het hele doel van kunst?’ vroeg er een.
‘Het uitdrukken is het doel op zich,’ opperde ik.
‘Maar wat is het nut?’
‘Het heeft juist geen nut. Het staat los van alles. Het is het enige werkelijk nutteloze in onze samenleving. De waarde is onduidelijk, niet uit te drukken in geld en toch kan het je tot in je diepste wezen raken.’
‘Een bal kan ook raken,’ zei een ander.
‘Jawel, maar ik bedoel: iets overbrengen of uitdrukken.’
‘Zoals een leraar?’ vroegen ze.
‘Niet zoals een leraar,’ zei ik. ‘Het brengt geen informatie over, het brengt iets anders over: ontroering, verhalen, meesterschap, esthetiek, verwarring.’
‘Esthetiek?’ vroeg er een.
‘Ja,’ zei ik. ‘Mooi is ook een doel. Maar wat mooi is en wat lelijk willen we niet definitief vastleggen in de kunsten, bovendien kan lelijkheid tonen ook zeker een doel zijn.’ ‘Het maakt dus niet uit of je iets moois of iets lelijks maakt?’ vroeg er een licht verward.
‘Het moet wel zorgvuldig gecomponeerd zijn,’ zei ik. ‘Het is niet willekeurig.’
‘Moeten we de definitie ook leren voor de toets?’ vroegen ze vermoeid.
‘Nee,’ zei ik. ‘Want wat kunst is, verandert ook de hele tijd. Lang geleden was het vaak een uitdrukking van religieuze gevoelens, nu veel meer een uitdrukking van het individu.’
‘Ik vind het maar vaag,’ concludeerde een meisje achterin.
‘Wat betekent het dan nu, op dit moment?’
‘Dat weet ik niet,’ zei ik.

Foto: Reinout Brocken