Kunst is kiezen

Zo lang ik me herinner, leef ik verschillende levens naast elkaar. Alle afgelegde paden bewandel ik minstens drie keer opnieuw om nog eens goed te zien hoe het was of had moeten zijn en wat er gebeurd zou zijn als… En natuurlijk heb ik talloze scenario’s paraat van wat mij mogelijk nog te wachten staat.

Maar ook de levens van anderen voorzie ik graag van varianten. Ik houd ze zorgvuldig ondersteboven, keer ze binnenstebuiten en denk behulpzaam voor hen uit wat als…, en hoe dan, en waar ze zoal uitgekomen waren als ze… Vraag mij om een verhaal en ik vertel het in zeven varianten of meer. Achterstevoren kan ik ook.

Mijn hele schooltijd bracht ik door met uit het raam kijken en levens bij elkaar verzinnen. We hadden een stagiair, die zo tergend lelijk was, dat ik me vaak voorstelde hoe hij ’s ochtends voor de spiegel naar zichzelf stond te staren. Ik vroeg me af waar hij de moed vandaan haalde om toch naar buiten te stappen, ja, om zelfs voor een klas met kinderen te gaan staan, die natuurlijk ook allemaal zagen hoe lelijk hij was. Hij was vooral heel mager, waardoor zijn gezicht het midden hield tussen een doodshoofd en de kop van een aap. Ik sloot ‘de aap’ zoals ik hem in stilte noemde in mijn hart, want ik wist wel zeker dat niemand van hem hield. Zó lelijk.

Ik heb geen woord gehoord van wat hij ons bijbracht, ik had het veel te druk met het verzinnen van zijn leven: zijn huis, zijn hond (die moest hij hebben, anders was hij zo alleen) en wie hem dat rare blauwe pak had verkocht. Van de meeste mensen uit mijn jeugd herinner ik me alleen wat ik ze heb toegedicht. U wilt de ware toedracht weten? En of mijn jeugd gelukkig was? Geen idee, ik was er zelf niet bij.

Natuurlijk wilde ik schrijver worden. Eindelijk zou ik al die verhalen kunnen gebruiken. Dat ze allemaal minstens zeven varianten kenden en eventueel achterstevoren of gehusseld verteld konden worden, leek mij geen probleem. Tot ik het papier tegenkwam. Veel mensen schijnen te denken dat papier geduldig is, maar ik kan u vertellen dat het gretig zuigt en alles vastlegt. Ik merkte dat verhalen vertellen ook kiezen was. Die ongebreidelde verbeelding, waarin ik zo heerlijk vrij kon zweven, moest plotseling vorm krijgen, één vorm, een gestileerde vorm, die ervoor zou zorgen dat u ‘de aap’ zag zoals ik hem zag.

Pas geleden bekeek ik een filmpje op Youtube van de scenarioschrijver Dustin Lance Black, waarin hij een complete speelfilm op tafel uitspreidt. Dat wil zeggen: alle scènes en varianten, die hij maar verzonnen had, had hij liefdevol op systeemkaartjes gezet en in lange rijen en kolommen gerangschikt, zodat hij nog makkelijk iets kon veranderen. Hup, die ontmoeting naar achteren of die ontroerende dialoog… toch maar eruit. Alles was nog mogelijk. Het kon een wonderschone film worden, die ons diep zou raken, maar schudde de schrijver zijn kaarten anders, verscheurde hij de verkeerde, dan zou het zomaar kunnen gebeuren dat we teleurgesteld de bioscoop uitgingen, al ver voor de aftiteling. Het lag allemaal op tafel en híj was aan zet.

Ik hield mijn adem in. Dit was de hele ellende in één beeld gevangen. Het was horror.