Oorlogstaal

In januari droeg ik, hoestend, poëzie voor bij een talkshow over de klimaatcrisis. In het panelgesprek werd oorlogstaal gebezigd. Wij kunstenaars moesten een klimaatoorlog ontketenen. Pas als we met honkbalknuppels de ruiten van slagers zouden inslaan ‘op een artistieke manier’ zou er genoeg aandacht voor verandering ontstaan. Kunstenaars waren ‘geen politici, stonden buiten de samenleving’ en waren daarom bij uitstek geschikt om met honkbalknuppels te zwaaien.

Het was mijn eerste panelgesprek. Ik lulde overal doorheen, stelde vragen terwijl anderen aan het woord waren. Mijn vraag was: wat voor oorlog? Een gecontroleerde, leuke oorlog? Ik denk dat mijn mede-panellisten een artistieke oorlog bedoelden. Een bombardement van kunst dat politici en burgers zou dwingen om een verandering in gang te zetten om de aardbol te redden.

Kun je praten over een bombardement, terwijl je eigenlijk een geweldloze performance bedoelt? Bij oorlog denk ik aan: burgerslachtoffers, ontworteling, ontmenselijking. Maar vooral aan geweld. Een gewapende strijd tussen twee partijen die allebei geloven dat zij de goeden zijn.

Dit was januari, er leek toen weinig mogelijk in termen van collectief het klimaat redden. Nu kampen we met een globale epidemie. De Franse president noemt corona een oorlog, premier Sanchez heeft het over een gezondheidsoorlog. De Duitse bondskanselier Merkel spreekt van de ergste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog.

Doutzen Kroes bedankte het coronavirus op Instagram omdat de mensheid zich nu meer ‘bewust’ zou zijn en dichter Ingmar Heytze schreef het gedicht ‘ Vogels, vissen’ dat te horen was op radio 4:
In Wuhan hoor je vogels zingen. Boven China was de lucht nog nooit zo blauw. In Venetië zien ze vissen in het helderste water sinds tijden. (…) Wij zijn een virus, dat een virus heeft.
In de slotzin van dit mooie gedicht noemt hij de mensheid een virus voor de planeet.

Ook woorden kunnen ontmenselijken. Vluchtelingen die wegens oorlog huis en land moeten verlaten worden een asielplaag genoemd. Sinds de Nederlandse maatregelen tegen de coronacrisis zijn ingegaan, worden er geen vluchtelingen meer opgevangen in Ter Apel, terwijl dit tegen de Procedurerichtlijn indruist: een asielzoeker die Nederland inkomt, moet binnen drie dagen worden geregistreerd. Als reden voor het wegsturen wordt het risico genoemd dat nieuwe asielzoekers het virus mee de opvang in nemen. Nieuwe vluchtelingen worden nu niet geregistreerd en verdwijnen het land in.

Deze gezondheidsoorlog kan, naast een verhaal over saamhorigheid en schone luchten, een verhaal worden over mensen waarvoor we ons in deze tijd niet verantwoordelijk voelen. Kunnen we door oorlogstaal te bezigen een oorlog aanroepen? Dan graag een ongewapende strijd tussen twee verhalen: ‘we doen wat we kunnen’ en ‘we kunnen meer doen.’



(Mail een kamerlid van Groen Links (of een andere partij) om te vragen om Kamervragen over de opvangstop in Ter Apel. )