Mislukt
Janneke te Hoven
11 mei 2018
Overvallen worden door onzekerheid, een verlammende angst om door de mand te vallen, depressiviteit, gevoelens van leegheid. Opvallend veel kunstenaars worstelen met angsten. Actrice Romana Vrede, bijvoorbeeld, vertelt erover in haar ‘CV der mislukkingen’. Dat ze soms overvallen wordt door de angst dat zal blijken dat ze helemaal niet kan acteren, dat ze erachter zullen komen dat ze ongeschikt is. Dat ze mislukt is. Maar ook Stephanie Louwrier is open over haar depressie. Haar nieuwe voorstelling ‘Revolutie van de mislukking’ gaat erover. Ik luisterde naar een interview (VPRO Nooit meer slapen) waarin ze sprak over het gevoel dat het gedaan was met haar carrière, dat ze gefaald had. Dat haar loopbaan een diepe, oneindige mislukking was.
Ik ken dat gevoel. Ik ken het gevoel van mislukkingen, projecten die niet goed uitpakten, opdrachten die aan me voorbijgingen. Dat is balen. Vloeken, huilen en me opsluiten in huis. Maar dat is gelukkig na een tijdje ook wel weer voorbij. Ik realiseer me dan dat de aarde nog draait, de zon nog schijnt en ik word op straat nog gewoon gegroet. Hoe groot de mislukking ook voelt, niemand weet ervan. Althans niet de hele wereld. Maar de ángst om te mislukken, mislukken in wat je doet, in wie je bent, in je carrière waar je al jaren in investeert, dat blokkeert je. Dus niet een ‘acute mislukking’, dat niemand dat ene boek koopt, maar juist dat je een waardeloze schrijver blijkt te zijn. Niet dat niemand naar jouw voorstelling komt kijken, maar dat je nooit meer gevraagd wordt iets te maken, dat niemand meer met je wil samenwerken. Dat je carrière is mislukt of erger nog: allang mislukt is.
Falen is pas erg als er toeschouwers zijn die jou zien falen. Je verspreken is menselijk, maar wanneer je je verspreekt in een talkshow dan wordt het gênant. Of je nou een boek schrijft, een beeldhouwwerk maakt of muzikant bent, er bestaat altijd een spanningsveld tussen jou als kunstenaar en de toeschouwer. En dat maakt kunstenaars makkelijke prooien voor faalangst en mislukkingsfobie. De angst om te mislukken heeft altijd te maken met het waardeoordeel van een ander. Of eigenlijk het waardeoordeel dat jij dénkt dat anderen hebben. De psychische problemen bij kunstenaars zijn taboe, ook bij kunstenaars zelf. “Je hebt er zelf voor gekozen, dus zeur niet.” “Jij wilde zelf toch zo graag het podium op?” Het Leids Universitair Medisch Centrum erkent de psychische problematiek bij podiumkunstenaars. Op de Muziekpoli kan je terecht met angstklachten en depressieve gevoelens. Het blijft bijzonder dat kunstenaars enerzijds het publiek opzoeken en anderzijds worstelen met het oordeel. De angst dat je carrière uit elkaar spat als de Gazing Ball van Jeff Koons. In het spanningsveld met een toeschouwer. Lag het aan de bal of lag het aan de bezoeker? Of lag het toch aan de kunstenaar?
Ik ken dat gevoel. Ik ken het gevoel van mislukkingen, projecten die niet goed uitpakten, opdrachten die aan me voorbijgingen. Dat is balen. Vloeken, huilen en me opsluiten in huis. Maar dat is gelukkig na een tijdje ook wel weer voorbij. Ik realiseer me dan dat de aarde nog draait, de zon nog schijnt en ik word op straat nog gewoon gegroet. Hoe groot de mislukking ook voelt, niemand weet ervan. Althans niet de hele wereld. Maar de ángst om te mislukken, mislukken in wat je doet, in wie je bent, in je carrière waar je al jaren in investeert, dat blokkeert je. Dus niet een ‘acute mislukking’, dat niemand dat ene boek koopt, maar juist dat je een waardeloze schrijver blijkt te zijn. Niet dat niemand naar jouw voorstelling komt kijken, maar dat je nooit meer gevraagd wordt iets te maken, dat niemand meer met je wil samenwerken. Dat je carrière is mislukt of erger nog: allang mislukt is.
Falen is pas erg als er toeschouwers zijn die jou zien falen. Je verspreken is menselijk, maar wanneer je je verspreekt in een talkshow dan wordt het gênant. Of je nou een boek schrijft, een beeldhouwwerk maakt of muzikant bent, er bestaat altijd een spanningsveld tussen jou als kunstenaar en de toeschouwer. En dat maakt kunstenaars makkelijke prooien voor faalangst en mislukkingsfobie. De angst om te mislukken heeft altijd te maken met het waardeoordeel van een ander. Of eigenlijk het waardeoordeel dat jij dénkt dat anderen hebben. De psychische problemen bij kunstenaars zijn taboe, ook bij kunstenaars zelf. “Je hebt er zelf voor gekozen, dus zeur niet.” “Jij wilde zelf toch zo graag het podium op?” Het Leids Universitair Medisch Centrum erkent de psychische problematiek bij podiumkunstenaars. Op de Muziekpoli kan je terecht met angstklachten en depressieve gevoelens. Het blijft bijzonder dat kunstenaars enerzijds het publiek opzoeken en anderzijds worstelen met het oordeel. De angst dat je carrière uit elkaar spat als de Gazing Ball van Jeff Koons. In het spanningsveld met een toeschouwer. Lag het aan de bal of lag het aan de bezoeker? Of lag het toch aan de kunstenaar?
Janneke te Hoven
Janneke te Hoven schrijft theater en verhalen.
eerlijk DELEN
11 mei 2018
