De kringloop

Er is bij mij in de buurt een feministe overleden. Dat denk ik althans, want de boekencollectie in de kringloop is plots aangevuld met tweeënhalve plank feministische literatuur. Ik kom hier wekelijks, bijna dagelijks, en loop altijd langs de lampenkappen en bijzettafels direct door naar de boeken. Zoals in alle kringlopen des lands is de boekenhoek een vergeelde weelde van afgedankte bestsellers. Maar vandaag zijn er dus nieuwe namen. Ik lees op de ruggen Simone de Beauvoir, Virginia Woolf, May Sarton en Angela Davis.

De meeste exemplaren zijn duidelijk doorleefd, de harde kaft houdt het geheel nog net bijeen, er zitten ondefinieerbare vlekken op de bladzijden en de feministe heeft er met potlood in gekrabbeld. Geen enkele van haar aantekeningen is leesbaar. Wel zie ik meer vraagtekens dan uitroeptekens, meer komma’s dan punten, waaruit ik voorzichtig opmaak dat de feministe een twijfelende, zoekende geest had. Dat de vraag voor haar zwaarder woog dan het antwoord.

Ze moet oud zijn geworden, denk ik, ouder dan de boeken die muf en gemoedelijk ruiken. Ik vind een uitgave van Een welopgevoed meisje uit 1972, een uitgave van Women, Race & Class uit 1981 en een uitgave van Een kamer voor jezelf uit 1989. In dat laatste boek staat op het schutblad een felicitatie met een vijftigste verjaardag. Als die aan de feministe gericht zou zijn, en de nieuwe uitgave haar toen cadeau werd gedaan, dan zou ze vijfentachtig zijn geworden. Of net niet.

Ik zie voor me hoe haar nabestaanden grasduinen door de boeken, hoe er notities uit vallen, uitnodigingen, kattebelletjes, kaarten voor het theater. Hoe uiteindelijk wordt besloten de boel maar naar de kringloop te brengen. Of: hoe de instanties een stoffig huis binnenstappen, waar het onheilspellend stil is, en ze de feministe verstijfd aantreffen tussen haar plafondhoge boekenverzameling. (Geen idee wie dat zijn, de instanties, maar ik hoop dat ze eens iets van Angela Davis hebben gelezen.)

Dit zijn mijn lievelingsmomenten in de kringloop; wanneer ik het gevoel heb dat iemand me via een mysterieuze kromming in de tijd de hand reikt, wanneer de verbinding die boeken kunnen teweegbrengen opeens tastbaar wordt. Het geldt voor het boek en voor de literatuur: het is een poreuze plek waar horizonverbreding en herkenning elkaar overlappen.

Ik loop naar de kassa met het dagboek van May Sarton in mijn handen, dat nog minder kost dan een kop koffie. Journal of a solitude heet het. De Belgisch-Amerikaanse schrijver schrijfster overdenkt haar leven op het platteland: ‘Het huis is geen vriend als ik naar binnen loop. Een bedompte lucht van tabak, ramen die niet open zijn geweest, mijn leven dat me ergens opwacht en vraagt om opnieuw uitgevonden te worden.’

In de hierop volgende dagen lees ik de woorden van May Sarton alsof ze zijn geschreven door de feministe bij mij in de buurt. Ze krijgt een naam, een gezicht, een leven. Ik zal er nooit achter komen wie ze echt was, maar ik heb een instinctieve eerbied voor haar, voor haar geest die me via de kringloop heeft gevonden. Dat is ook een vorm van voortleven, van opnieuw uitgevonden worden.