De Aandachtvanger

‘In de jaren ‘50, ‘60 van de vorige eeuw was er in de treincoupé nog een conversateur aanwezig, die gesprekken voerde om zo de reis aangenaam te maken. Het moest dan wel ergens over gaan natuurlijk. Kunt u zich dat ook herinneren?’ De man richt zich tot een oude vrouw tegenover hem. Hij zit breeduit op het groene bankje, armen wijd, buik naar voren.
Ik zit in de sprinter terug na het bezoek aan de jeugdvoorstelling Enkeltje Mars (Het Filiaal) en lees een artikel over Facebook op mijn telefoon. Er staat in dat niet alleen het gebruikersaantal nog steeds stijgt, maar ook de gebruiksintensiteit. En dat terwijl uit onderzoek blijkt dat hoe meer tijd je op Facebook doorbrengt, hoe ongelukkiger je bent. Precies waarom ik Facebook haat. Omdat wat ik lees mij ongelukkig maakt; of ik irriteer me scheel of ik krimp van onzekerheid.
Ook lees ik dat Facebook misschien wel het puurste voorbeeld is van een bedrijf gebouwd op het vangen en doorverkopen van aandacht. En terwijl ik me door die woorden zwoeg (het is een lang artikel!) verlies ik mijn brein aan de oude mensen voor mij.
‘Een conversateur? Nog nooit van gehoord!’ zegt de oude dame. Ik houd mijn ogen op mijn schermpje gericht, maar het lukt me niet verder te lezen.
‘Maar’, vervolgt ze, ‘ik zou het wel een goed idee vinden, eerlijk gezegd. Wat mij betreft mag de trein wel een stukje gezelliger, met al die mensen die alleen nog maar hun telefoon bekijken.’
De man heeft beet. Of het een goede openingszin is of dat er ooit conversateurs hebben bestaan, weet ik niet. Op google krijg ik in ieder geval nul resultaat. Ze babbelen verder en veraangenamen zo elkaars reis.
Zo succesvol zijn in het vangen van aandacht! Eigenlijk is het vangen niet eens zo moeilijk, bedenk ik me, eerder het vasthouden van. Heel eerlijk: in een museum kan een kunstwerk nooit mijn aandacht vasthouden. En dat is misschien ook waarom een Rothko mij niet tot tranen toe roert.
Mijn toneelteksten hebben vaak kenmerken van proza. Daarom wordt mij herhaaldelijk gevraagd: waarom schrijf je niet een roman? Nu in deze trein, waar ik in vastzit voor de duur van mijn reis, bedenk ik me: misschien schrijf ik wel toneel, omdat de vier muren van het theater zorgen voor het gedwongen vasthouden van aandacht. Een boek kun je wegleggen. Maar in het theater… nadat u vrijwillig bent gekomen, gijzel ik uw aandacht (vooruit, in het slechtste geval alleen uw aanwezigheid) zodat ik alle ruimte en tijd heb om mijn verhaal te vertellen. Want tijd en ruimte heb ik nodig om u te laten huilen of lachen.
Een van de ‘astronauten’ in de voorstelling Enkeltje Mars zei: ‘Soms zie je zoiets moois dat het je van binnen verandert.’ Iets wat Wubbo Ockels in de ruimte daadwerkelijk overkwam bij het zien van de kleine blauwe aarde. Om naar het bekende te kijken vanuit een ander perspectief, vraagt dus misschien wel om dwingende maatregelen. Wellicht moet ik mijzelf aan een stoel vastbinden voor een Rothko en dan wachten. Misschien moet ik in de trein zitten en met de conversateur praten in plaats van weg te vliegen in de ether. Want zoiets moois zien of horen, dat het je verandert, dat wil ik ervaren en ooit… ooit een keertje maken!
Het moet dan wel ergens over gaan natuurlijk.