Blinde verwondering

Mijn kennismaking met kunst was niet vanzelfsprekend. Opgroeiend in een omgeving waar musea onbekend waren, moest ik mijn culturele horizon zelf opzoeken. Gelukkig bleek reizen een prima manier. In het Louvre raakte ik gefascineerd door de verhalen achter Egyptische gebruiksvoorwerpen, en in Sevilla waren het de doeken van Caravaggio die mij iets vertelden over leven en dood, dankzij zijn meesterlijke spel van licht en schaduw. Tijdens mijn bezoeken aan Joodse synagogen in Letland voelde ik de geschiedenis die in de stilte was geschreven.

Zo werd kunst voor mij iets om mee te nemen en over na te denken, een soort artistieke souvenir. Totdat ik blind werd. Waar musea ooit plekken waren om rustig rond te dwalen, waren het nu ondoordringbare bastions van visuele informatie waar ik weinig meer te zoeken had. Blind zijn betekent dat ik voor schilderijen geen lidmaatschap meer heb.

In twintig zeventien studeerde ik als blinde ontwerper af aan de Design Academy Eindhoven, en ik was vastbesloten om mijn kunstbeleving te hervatten. Tast en gehoor werden mijn nieuwe instrumenten. Toen het Boijmans Van Beuningen mij vroeg hoe ik een tentoonstelling zou ontwerpen, wist ik direct wat ik wilde. Tot dan toe waren de meeste pogingen om schilderijen tastbaar te maken teleurstellend: een vel papier met reliëf om de contouren aan te geven. Het raakte voor mij niet aan de essentie. Ik wilde niet een paar lijntjes voelen; ik wilde het verhaal, de opbouw en de textuur ervaren. Ik ging aan de slag en creëerde een driedimensionale versie van Pieter Bruegels ‘Toren van Babel’. Vanuit mijn verlangen om de diepere betekenis te voelen, maakte ik een object uit MDF, plastic en staal. Met de sensatie van vormen, materialen en temperatuur werd duidelijk wat het was dat je voelde. Water was vertaald in staal, waardoor het kouder aanvoelde, en de toren zelf was gemaakt van MDF, wat een verbinding gaf met steen. Voor de context nam ik een mini-podcast op, waarin ik uitlegde wat je met je handen kon ontdekken. Een soort audiogids voor de vingertoppen.

Het werd een succes. Mijn Toren van Babel stond naast het origineel in de tentoonstelling, en bezoekers waren verrast door deze nieuwe manier om kunst te ervaren. Misschien ietwat ongemakkelijk, omdat ze gedwongen werden hun eigen zintuigen te heroverwegen. Toen de tentoonstelling eindigde, verhuisde mijn toren naar het Van Abbemuseum, waar het inspireerde om de nieuwe multi-zintuiglijke expositie in twintig eenentwintig te openen. Daar staat nu mijn nieuwe werk: de Tatlin-toren. Vladimir Tatlin had in 1921 een idee voor een communistisch statement dat hoger moest worden dan de Eiffeltoren en uiteindelijk nooit is gebouwd. Mijn interpretatie is tachtig centimeter hoog, en bezoekers kunnen de spiraalvormige constructie met hun handen verkennen. Uit een grondig onderzoek naar Tatlin, het idee en de Russische avant-garde heb ik, in samenwerking met ziende ontwerper Stijn Boemaars, de verdieping uitgewerkt in tast.

Ik werk inmiddels regelmatig voor musea om kunst toegankelijk te maken, en ik begin het idee te krijgen dat zij langzaam het licht zien. Als kunst niet alleen voor het oog is, dan kunnen musea zichzelf opnieuw uitvinden. Uiteindelijk zijn tentoonstellingen pas compleet als iedereen, met of zonder zicht, ze kan beleven.