De wereld begrijpen

Iemand vraagt mij: ‘Wat betekent worldbuilding voor jou?’ Het enige waaraan ik kan denken klinkt mij als veel te simpel in de oren: ‘Nou gewoon, dat je regels opstelt voor de wereld die je schept, opdat zij te begrijpen is voor je publiek.’

Dat was vrijdag 6 maart. De week daarop wordt Noord-Brabant, waar ik werk, afgesloten. Op donderdag 12 maart volgt de rest van Nederland. Iedereen met verkoudheidssymptomen wordt gemaand thuis te blijven. Als ik die avond buiten loop, zie ik in mijn straat auto’s af en aan rijden. De doorgaans drukke ijssalon bij ons op de hoek is nagenoeg verlaten en toch staat de straat vol auto’s. Dan gaat er een belletje rinkelen. Over tien minuten sluit de Albert Heijn tegenover ons huis en nu… nu het gaat over coronavirus en social distancing wil iedereen voorgesneden groente, bakken gehakt die zo makkelijk in de vriezer passen en wc-papier inslaan.

Niemand heeft gezegd dat iedereen zich moet voorbereiden op rampscenario’s. De end of the world-denkers worden doorgaans uitgelachen als ze vertellen wat ze allemaal in huis, of in hun schuilkelder, hebben om te overleven. Maar nu zijn de regels veranderd. Worldbuilding: dat je regels opstelt, opdat de wereld te begrijpen is. Dat geldt misschien voor het maken van videogames, bordspellen, televisieseries, fantasy en science fiction. Maar het geldt net zo goed voor de wereld waarin we leven. Omdat het verwarrend is of je, als je je moet social distancen wel naar de zaterdagmarkt mag. Die gaat immers door als altijd.

En de regels veranderen. Je bent een goede kleindochter als je je opa en oma niet bezoekt. Bij een bezoek aan vrienden breng je geen fles wijn maar een pak wc-papier mee voor de gastheer. Je zus die in de zorg werkt, geef je voor haar verjaardag een brood.

En er ontstaat iets nieuws. Noem het fake news, noem het urban legends, noem het complottheorieën of noem het verhalen. Dat als je alleen maar koud water drinkt je veilig bent voor het coronavirus. Dat Nostradamus deze pandemie al had voorspeld. Dat Bill Gates samen met de WHO het virus heeft losgelaten om de economie te kunnen hervormen.

In mijn zoektocht om worldbuilding beter te begrijpen vind ik een filmpje waarin het volgende wordt gezegd. Een wereld ontstaat zodra er sprake is van locatie en tijd. Bijvoorbeeld Nederland aan het begin van de eenentwintigste eeuw. Een wereld leeft door conflicten in de tijd. Bijvoorbeeld de strijd om de verspreiding van een coronavirus terug te brengen, voordat de gezondheidszorg overvraagd wordt. Zo’n conflict in de tijd in de gevormde wereld roept automatisch vragen op. Wat is de capaciteit van de gezondheidszorg in deze wereld? Wie heeft de macht om op te treden tegen het virus en maatregelen te treffen? Waar komt dit virus vandaan? Welke technologieën zijn er voor handen? Kunnen mensen wegkomen? Kunnen mensen zich beschermen? Al die vragen roepen antwoorden op. En zolang de wereld die geschapen wordt niet is vastgelegd, kunnen de antwoorden veranderen. Zolang de wereld nog geen duidelijk begin, verloop en eind heeft, zijn er verschillende verhalen mogelijk. Fake news, urban legends, complottheorieën. Het zijn allemaal verhalen als antwoord op een wereld die we nog niet snappen. Misschien werkt het twee kanten op: we stellen regels op voor verhalen opdat het publiek de wereld begrijpt én we vertellen verhalen om grip te krijgen op de wereld.