Voel je vrij!

Reclame in de bioscoop. Grolsch Kornuit. Jonge mensen springen van kliffen de zee in. Een meisje in een dure jurk met een surfboard in haar handen. Een zwoele stem van een jonge vrouw:

I love who we are
Because our wealth is measured in freedom
Home is just wherever we are
Where the heart pumps
Where the soul blooms
Who cares if whe don’t have everything
This is everything to us
Our lives are made of so much more

Na de film besluit ik om niet de metro te nemen, maar naar huis te lopen. Een uur door Rotterdam. De reclame komt weer bij me op. Iets over rijkdom. Dat werkelijke rijkdom vrijheid is. Dat werkelijke vrijheid te maken heeft met grote zaken als het hart, en bezieling zelfs. Ik voelde sympathie toen ik de reclame zag. Ik moet bekennen dat ik die ochtend bezig was geweest met de vraag wat vrijheid betekent in mijn werk. Ook ik dacht aan woorden als ‘wakker zijn’ en ‘bezieling’. Nu schaam ik me een beetje. Ja, de reclame ging over vrijheid, maar was niet vrijblijvend. Eerst hadden ze mijn gevoel van vrijheid gekaapt, en nu moest ik er wat voor terugdoen om het gevoel van vrijheid terug te krijgen. Voel je vrij, koop Kornuit!

Deze stad is één grote reclamezuil. De beelden lijken te gaan over vrijheid, maar het is geen vrijheid. De mensen op de beelden bewegen, maar het zijn geen mensen. Niet echt. We weten dat, we zijn het gewend, we nemen alles met een korreltje zout. We gebruiken ervan wat ons beter maakt, laten de rest langs ons heengaan. We doorzien de truc en laten ons er niet door raken. Wij blijven vrij. Tenminste, dat denken we… Maar kan dat wel? We leven in een beeldenmaatschappij. Alle emoties, ervaringen, ideeën krijgen een vaste betekenis door het beeld dat ons is opgedrongen. Wij zijn niet vrij. Wij worden gemanipuleerd.

Waar laat dat een kunstenaar? Hoe vrij is een kunstenaar om zijn eigen beelden te bedenken? Kan hij nog om reclamebeelden heen denken? Kan hij nog beelden verzinnen die corresponderen met zijn eigen gevoel van vrijheid? Je kunt niet fantaseren over een huis dat je nooit hebt gezien. Je voegt hoogstens oude onderdelen bij elkaar tot het een nieuw huis is. Velen zeggen dat we de reclamebeelden gebruiken om te ageren tegen diezelfde reclamewereld. Is dat zo? Of hebben we zoveel reclame gezien dat we geen ander symbool kunnen bedenken bij een emotie, ervaring of idee?
Vrijheid = Meisje in dure jurk naast surfboard.

Thuis sluit ik me even af van de buitenwereld. Ik lees Handke:
‘Hoe meer jullie over mij menen te zeggen, hoe meer ik van jullie bevrijd raak. Soms heb ik het gevoel dat wat je van mensen te weten komt tegelijkertijd al niet meer geldt. Als in de toekomst iemand mij verklaart hoe ik ben – ook als hij me wil vleien – dan zal ik zeggen dat ik van die brutaliteit niet gediend ben.’

Misschien is echte vrijheid: complexiteit, meerbeeldigheid, mysterie. Ik weet het niet. Ik neem er een biertje bij. Je weet maar nooit.