Kunst in een tijd van dissonantie

We zitten in een kring rond de piano. Beeldend kunstenaars, schrijvers, muzikanten, fotografen. We zijn uit alle uithoeken van de wereld gekomen om hier in een Spaans landhuis kunst te maken. Achter de piano zit een zangeres uit Canada, die het volgende nummer inleidt door een beeld te schetsen: zij thuis op de bank, scrollend op haar telefoon. Overal komt ze filmpjes tegen van Gaza. De leegte die ze voelt, en de verwarring. Dat de bank nog gewoon de bank is, en dat je daar gewoon op kan blijven zitten, terwijl ergens ver weg kinderen worden afgeslacht. En hoe ver weg ‘ver weg’ nog is, als je het geweld zo grafisch voorgeschoteld krijgt op het scherm in je hand. Ze zingt: ‘I feel sick living in this dissonance,’ en ik voel: dat is het. Dat is het woord waar ik al tijden naar op zoek ben.

Als mensen me vragen hoe het gaat, zeg ik de laatste tijd dat ik in een constante staat van lichte – en soms minder lichte – verwarring verkeer. In verwarring over de wereld waarin we leven, vol massamoord en oorlog, big tech en fascisme, klimaatcatastrofes en massa-uitsterving. En over hoe ik mij tot die wereld moet verhouden. Als mens, als dier, als consument, als wereldburger. Maar vooral ook als kunstenaar.

Wat is mijn rol als kunstenaar in deze tijd? Op deze planeet? Wat is het nut van theater als er overal bommen vallen, dieren uitsterven, als alles ontworteld raakt? Wat is de zin van poëzie als de mensheid aan het verrotten lijkt te zijn? En zijn we nu meer verrot dan eerst, of verkeerde de mensheid altijd al in staat van verrotting en merk ik het nu pas op?

Na het pianoconcert google ik: dissonantie. Ik vind: ‘een samenklank die wringt en die door minder geoefende luisteraars wordt verward met vals’. In mijn staat van verwarring vraag ik me steeds vaker af of er zoiets bestaat als ‘de valse mens’. Als er mensen bestaan die vals zijn, die in en in slecht zijn, is dat verschrikkelijk, maar ook overzichtelijk. Ik fantaseer er soms over dat die slechte mensen worden neergeschoten en dat alles dan is opgelost. Maar de wereld is oneindig veel complexer, dat weet ik ook wel. Vals is eenvoudig, dissonant is complex. De mensheid is een samenklank die wringt.

Wat te doen als kunstenaar in een dissonante wereld? Het voelt ergens zo onzinnig om me terug te trekken op het Spaanse platteland en daar een beetje te gaan zitten schrijven. Om met een groep mensen, die ik niet ken, wat te praten over kunst. Toch voelt het goed om hier te zijn. Als iets dat klopt, dat niet verwarrend is, maar juist helderheid schept.

En misschien is dit voor nu ook wel het beste dat ik kan doen: proberen om mooie dingen te maken, en die te delen. Om ergens iets te helen in een wereld die aan alle kanten scheurt. Al is het maar voor even, al is het maar iets kleins. Al is het maar een woord waarin iemand hoort: ah, dit voel ik, dit is wat ik bedoel.