Plots Veranderde Beleving

Soms moet je een eindje rijden voor kunst. Zo zat ik – na een debat over de zwaarder wegende belangen van milieu of politieke zichtbaarheid van minderheden – met mijn dochter in de auto naar Luxemburg. Onderweg naar de voorstelling van de Indiaas-Amerikaanse gender non-conforming performer Alok Vaid Menon.

De leukste gesprekken met mijn dochter heb ik als we samen in de auto zitten. De onderwerpen zijn divers, maar wat regelmatig terugkeert is de uitroep ‘Wat is dát?!’, uitgesproken met de toon van een halfwakkere moeder, die op zondagochtend bijna in de halfverteerde wildvangst van de kat gaat staan: ‘Wat is dát?!’ Negen van de tien keer wijst een van ons daarbij naar iets langs de weg of op een rotonde, wat de plaatselijke gemeente daar neer heeft laten zetten om… tsja, waarom eigenlijk? Ik wilde ‘om het uitzicht te verfraaien’ schrijven, maar om met de woorden van mijn lieve puberdochter te spreken, meestal is het ‘geen verbetering’. Wat is het vaak metalen bouwsel dan wel? Onze conclusie is meestal dat het ‘kúnst’ is.

Nou hebben we bij ons thuis diverse definities van het woord ‘kunst’, met bijbehorende variaties in de uitspraak ervan. ‘Kúnst’, met een grote K en nadrukkelijk kort en met respect en bewondering uitgesproken, is waarlijke kunst, zoals de meeste mensen het woord kennen. Iets museumwaardigs. Maar bij de bouwsels langs de weg spreken we het meestal uit als ‘kúnst.’, met een kleine k, en een punt erachter. Ook nadrukkelijk kort, met onverholen afkeuring in de stem en een punt omdat we het er verder echt niet over willen hebben. (Daarnaast gebruiken we nog ‘Ku-hunst’, als iemand zonder te kijken vraagt wat we aan het doen zijn en ze enorm storen, ‘khunst’ met een puffende u als iets geen klap voorstelt en ‘kuuunst’ lang uitgesproken met een bewonderend knikken als we ergens van onder de indruk zijn. Bij deze laatste drie definities hoeft het onderwerp zelf overigens niets met enige vorm van kunst te maken te hebben.)

Zo zie je maar dat de manier waarop iets gebracht wordt soms de hele inhoud kan bepalen. Dat de locatie – langs de weg is ook gewoon echt geen ideale plek – maar ook bijvoorbeeld een bijschrift of instructie, de draai kunnen geven die van iets doodgewoons echte Kunst maakt.

Echte Kunst is voor mij iets dat mijn beleving verandert op het moment dat ik ermee in aanraking kom. Zoals de ‘Witte Schaak Set’*, een schaakset met aan beide zijden van het bord witte schaakstukken, waarbij de instructie was: ‘een schaakset om mee te schaken zolang je kunt onthouden waar al je stukken zijn’.

Of wat Alok zegt over kunst: ‘Art makes existence into life. It creates meaning in the mundane, monuments out of moments. It sometimes feels like nihilism is the only viable choice. But then art enters the chat and says ‘hold on, there’s beauty here. It is possible to take all of this misery, anguish and fear and make even that beautiful.’ Werkelijke Kunst pakt mijn gedachten uit de standaard doorvoerrichting en draait ze in een hoek die ik niet voor mogelijk had gehouden, maar waardoor de wereld er ineens anders uitziet. Eigenlijk dus maar goed dat kunst langs de weg dat niet doet, voor de verkeersveiligheid…

Ik ken één langs-de-weg-kunstwerk dat de uitzondering is die de regel bevestigt. Bovenaan de ANWB-paal, in het midden van een rotonde in de Betuwe, prijkt een bord in de vorm van een wolk op z’n kant, met daarop het woord ‘wolken’ en een pijl omhoog. Het geeft me elke keer een glimlach, en een wijdere blik in het snelle verkeer van alledag.


*Yoko Ono, 1966. In de voetnoot gezet om ongewenste associaties met haar invloed op de Beatles uit de tekst te houden. Associeer daar nu desgewenst vrijelijk verder over door. Of kijk naar de wolken.